Şeker hastalığında ayak ağrısına ne iyi gelir

Diyabetik Ayak Yarası Nedir?

Şeker hastalığı, yüksek kan şekeri seviyeleriyle ilişkili metabolik bir hastalıktır. Diyabetik ayak yarası ise şeker hastalığının en önemli ve yıkıcı yan etkilerinden biridir. Diyabetik ayak yarası; sinirlerin hasar görmesi, damar sertliği ve ayağın kemik yapısındaki değişiklikler gibi çeşitli faktörlerin bir sonucu olarak ortaya çıkar. Diyabetik ayak yarası, genellikle ayağın altında açık yaralar şeklinde meydana gelir. Şeker hastası kişilerde, normalde iyileşebilecek olan cilt yaraları, sinir hasarı nedeniyle kendini düzgün şekilde onaramayabilir. Hafif bir yaralanma bile ayak yarasına neden olabilir.

Şeker hastalığı olan kişiler arasında, diyabetik ayak yarası yaygınlık oranı %4-10’dur; daha yaşlı hastalarda bu yaralar daha sık görülür. Şeker hastalığı olan tüm hastaların yaklaşık %5’inin diyabetik ayak yarası öyküsü olduğu tahmin edilmektedir. Bununla birlikte, şeker hastalarının yaşam boyu diyabetik ayak yarası geliştirme riskinin %15 olduğu düşünülmektedir. Ayak yaralarının %60-80 kadarı iyileşirken, bu yaraların %10-15’i aktif kalır ve %5-24’ü ilk değerlendirmeden sonraki 6-18 aylık süre içinde uzuv ampütasyonuna (uzvun kesilmesi) yol açmaktadır. Ayrıca birçok çalışma, şeker hastalarında yapılan tüm ampütasyonların yaklaşık %85’inden önce diyabetik ayak yaralarının ortaya çıktığını bildirmiştir.

Diyabetik ayak yarası ve uzuv ampütasyonu riski yaşla ve şeker hastalığının süresi ile artmaktadır. Hastaların yaşam kalitesi üzerindeki olumsuz etkisi ve ekonomik yük düşünüldüğünde diyabetik ayak yaralarının önlenmesi oldukça önemli bir halk sağlığı konusudur.

Diyabetik ayak yarası Neden başlar?

Sağlıklı bireylerde uygun tedaviyle iyileşebilecek basit bir ayakkabı vurması ya da tırnak batması, şeker hastası bireylerde, diyabetik ayak yaralarına dönüşebilir. Şeker hastası kişilerde ayak yarası en çok şu nedenlerden kaynaklanır:

• Zayıf kan dolaşımı
• Yüksek kan şekeri (hiperglisemi)
• Sinir hasarı
• Tahriş olmuş veya yaralı ayaklar

Zayıf kan dolaşımı, kanın ayaklara verimli bir şekilde akmadığı bir damar hastalığı şeklidir. Zayıf dolaşım, yaraların iyileşmesini de zorlaştırabilir.

Yüksek glikoz seviyeleri, enfekte olmuş bir diyabetik ayak yarasının iyileşme sürecini yavaşlatabilir, bu nedenle kan şekeri yönetimi çok önemlidir. Tip 2 şeker hastalığı ve diğer rahatsızlıkları olan kişiler, yaralardan kaynaklanan enfeksiyonlarla savaşırken genellikle daha zor zamanlar geçirirler.

Sinir hasarı uzun vadeli bir etkidir ve ayaklarınızda karıncalanma, uyuşukluk veya his kaybına neden olabilir. Sinir hasarı, ayak ağrısına duyarlılığı azaltır. Bu nedenle, ayağınızda bir yaralanma yaşadığınızda ağrı hissetmeyebilirsiniz. Bu gibi durumlarda, hasta farkına bile varmadan ayak yaraları ilerleyerek enfeksiyon meydana gelebilir.

Bunların yanında diyabetik ayak yarası için diğer risk faktörleri arasında daha önce ayak yarası veya ampütasyon öyküsü, görme bozukluğu, şeker hastalığına bağlı böbrek hastalığı, zayıf şeker (glisemi) kontrolü ve sigara kullanımı yer alır. Bazı araştırmalar ayak yaralarının şeker hastası kadınlara göre erkeklerde daha yaygın olduğunu göstermiştir.

Diyabetik Ayak Yaralarının Belirtileri Nelerdir?

Diyabetik ayak yarası; kişinin çoraplarında iltihabi sıvı görünümü, kızarıklık ve şişlik, yara önemli ölçüde ilerlemişse koku oluşması gibi belirtilerle ortaya çıkar. Ciddi bir ayak yarasının en görünür belirtisi, yaranın etrafındaki bölgeye sağlıklı kan akışının olmaması nedeniyle oluşan siyah dokudur. Bu siyah doku; enfeksiyona bağlı doku ölümüne işaret eden kısmi veya tam kangren olabilir. Ayağınızda yara oluştuğunda ne kadar uzun süre beklerseniz yaranın enfekte olma olasılığı o kadar artar.

Diyabetik Ayak Yaralarında Standart Tedavi Yöntemleri

Diyabetik ayak yaralarının tedavisinde öncelikli amaç en kısa sürede iyileşme sağlamaktır. İyileşme ne kadar hızlı olursa enfeksiyon olasılığı o kadar azalır. Diyabetik ayak yaralarının yönetimi ve tedavisi şunları kapsar;

-Nemli bir yara ortamı sağlamak için uygun terapötik ayakkabılar,

-Günlük solüsyonlarla veya pansumanlar kullanılarak yaranın boşaltılması,

-Gerektiğinde debridman yapılması,

-Kemik iltihabı (Osteomiyelit) varsa antibiyotik tedavisi,

-Kan şekerinin kontrol edilmesi,

Bakteriyel enfeksiyonlar, diyabetik ayak yaralarında yaygın olarak görülen ciddi sorunlardan biridir. Patojen bakterilerin çoğalması, bölgesel belirtileri olan enfeksiyonlara (selülit) ve sistemik enfeksiyonlara (genellikle ateşe neden olur) neden olur. Yaraların iyileşmesini büyük ölçüde geciktirdiği ve hatta iyileşmeyi engellediği için enfeksiyon derhal ve yeterli şekilde teşhis ve tedavi edilmelidir.

Diyabetik ayak yaralarının tedavisinde ilk adım tedavi planını oluşturmaktır. Antibiyotik direnci söz konusuysa veya damar yolu ile antibiyotik ihtiyacı varsa, yarayı tedavi edebilmek için hastane yatışı gerekebilir. Diyabetik ayak yaralarının tedavisinde, antibiyotiklere yalnızca enfeksiyon endişesi olduğunda ihtiyaç duyulmaktadır. Enfeksiyonun ciddiyeti; antibiyotiğin dozunu, süresini ve tipini belirler. Ayakta tedavi için ağız yoluyla antibiyotik tedavisine başlanır, bakteri türüne göre hangi antibiyotiğin kullanılacağına karar verilir.

Tedavideki bir sonraki adım, altta yatan çevresel (periferik) damar hastalığını tedavi etmektir. Yetersiz kan temini, oksijen tedarikini ve antibiyotiklerin etkisini sınırlar. Yeterli kan temini sağlamak için yeniden damarlanma (revaskülarizasyon) işlemi ile yaraların iyileşme şansı daha yüksektir. Sonraki adım, bölgesel debridman veya nasırların çıkarılmasıdır. İyileşmeyen temiz yaralar için vakum destekli kapatma yapılabilir.

Hidroterapi, suyun eklemler ve kaslar üzerine binen yükü azaltması ve ağrının kontrolüne yardımcı olması sayesinde fiziksel bozuklukların tedavisinde kullanılmasıdır. Enfekte olmuş diyabetik ayak yaralarında su ile tedaviden yararlanılabilir.

Son olarak, yürüteçler veya terapötik ayakkabılar kullanılarak bölgedeki basınç azaltılmaya çalışılır ve yaranın kötüleşmesini önlenmek için gerekli bakım uygulanmalıdır.

Diyabetik Ayak Yaralarında Bakteriyofaj Tedavisi

Bakterilerde antibiyotik direncinin gelişmesiyle birlikte bakteriyofaj tedavisi giderek önem kazanan bir tedavi yöntemi haline gelmiştir. Bakteriyofaj tedavisinde kullanılan bakteriyofajlar, spesifik olarak bakterileri tanıyan ve onları ortamdan temizleyen virüs türüdür. Bakterileri ortamdan temizledikten sonra bakteriyofajlar bağışıklık sistemi tarafından vücuttan uzaklaştırılırlar. Bakteriyofajlar, bu doğası gereği güvenli kabul edilmektedirler.

Diyabetik ayak yaralarının bakteriyofaj tedavisinde, ilk önce enfeksiyon bölgesinden kültür örneği alınır. Alınan kültür örneği laboratuvara getirilerek gerekli mikrobiyolojik analizleri yapılır. Bu analizlerle birlikte enfeksiyona neden olan bakteri türü belirlenir. Ayrıca antibiyotik duyarlılık testleri de gerçekleştirilerek enfeksiyon bölgesinde yer alan bakterilerin hangi antibiyotiklere duyarlı ya da dirençli olduğu öğrenilir. Mikrobiyolojik analizler sonrasında alınan örnek üzerinden bakteriyofaj üretimi gerçekleştirilir. Üretilen bakteriyofajlar ayrılarak yoğunluğu arttırılır ve hastaya uygulama için hazır hale getirilir. Hastaya uygulama, sıklık ve tedavi süreci hakkında yapılan ilk görüşmeler sonucunda nasıl bir yol izleneceğine karar verilir.

Enfekte olmuş yaraların antibiyotik tedavisi, kan dolaşımının azalması ve antibiyotiğe dirençli olan bakterilerin oluşturduğu biyofilm tabakası nedeniyle zordur. Bu nedenle, antibiyotik tedavisine alternatif veya ek olarak yeni yaklaşımların geliştirilmesi ihtiyacı ortaya çıkmıştır. Bu yaklaşımlardan biri tedavi için bakteriyofajların uygulandığı bakteriyofaj tedavisidir. Yapılan çalışmalarda bakteriyofaj tedavisi alan kişilerde tedavi sırasında ya da sonrasında hiçbir yan etki gözlenmemiştir. Tedaviyle birlikte enfeksiyon hızla düzelmiş, yaranın kapanmaya doğru ilerlemesi düzgün ve sürekli olmuştur. Tedavi sonrasında doku bozulması ve enfeksiyon tekrarı görülmemiştir. Ayrıca bakteriyofaj tedavisinde kullanılmak üzere üretilen bakteriyofajların, enfeksiyon bölgesindeki bakterilere özel olarak üretilmesi de bu tedavinin güvenirliğini ve etkililiğini artırmaktadır.

Bakteriyofaj tedavisinde izlenen adımlar genel olarak şu şekildedir;

1.  Yaralı dokuya debridman yapılır.

2.  Yara bölgesi, hastaya göre hazırlanmış olan bakteriyofaj örneği ile kaplanır.

3.  Tedaviye 2-3 hafta boyunca devam edilir.

4.  5-6 günde bir gerekli tahliller ile birlikte tedavi sürecinin kontrolü yapılır.

Dünyada ve ülkemizde şeker hastalığı ile yaşayan insan sayısı giderek artmaktadır. İnsan sağlığı üzerinde birçok etkisi olan şeker hastalığının önlenmesi ve kontrol altında tutulması hayati öneme sahiptir. Şeker hastalığı böbrekler, kalp, karaciğer, gözler dahil vücudun tüm organlarını etkileyebilir. Şeker hastalığının ayak sağlığı üzerindeki etkisi ise bu hastalığı baştan aşağı kötüleştirebilir. Bu nedenle, özellikle şeker hastalığı olan kişilerin ayak sağlığı ve bakımına önem vermeleri, herhangi bir diyabetik ayak yarası belirtisinde tıbbi destek almaları gerekir.