Çalışma ortamının çalışan açısından RAHATLIĞINI sağlayan ve Bedensel ya da zihinsel olarak olumlu destekleyen hava akımı, sıcaklık, nem ve ışık gibi etkenler Termal konforu oluşturur. İnsan çalıştığı ortamda rahatsızlık hissediyorsa bu termal konforun yeterli olmamasından kaynaklanabilir.
Çalışma ortamındaki nem, hava akım hızı, radyant ısı ve sıcaklığın olumsuz olması, iş kazalarının artması ve üretimin azalmasına da sebep olmaktadır.
ISI: Normal koşullarda kuru termometre ile ölçülen sıcaklık derecesidir. İnsan bulunduğu ortam ile sürekli ısı alışverişinde bulunur. Nasıl ki, bedenimiz 36,5- 37 C arasında olursa kendimizi sağlıklı hissediyorsak, çevre ısısındaki farklılıklar da ideal ısıdan farklı olura çalışan olumsuz etkilenir.
Radyant ısı; ısı kaynağından alınan ısının yayılması ile oluşan ısıdır ve hava sıcaklığına göre bedenin ısı alışverişinde daha fazla etkileyici bir rolü vardır. Bu ısı illa sıcaklık şeklinde olmak durumunda değil, soğuk enerji kaynağından da Radyant ısı yayılır. Yani Radyant ısı Pozitif veya Negatif olabilir.
Terleme yoluyla vücuttan her zaman ısı atılır ve ısı yükünü negatif olarak etkileyerek ısı kaybı sağlar.
Vücut sıcaklığındaki artış, çalışma yüküne veya çalışma sırasında harcanan kaloriye bağlı olarak değişmektedir. Kalori harcama değerleri Uyku ve oturma halinde 60-100 Kcal/saat, Hafif işlerde 200 Kcal/Saat, Orta Ağır işlerde 200-350 Kcal/saat, Ağır İşlerde (ağır bir malzemeyi taşımak veya itmek gibi) 350-500 Kcal/saat dır. Hafif ve orta ağır işlerde , vücut ısısı, çalışmanın 30-40 dakikalarında bir dengeye ulaşır. Oluşan bu yeni ısı dengesi kişiden kişiye değişmekle birlikte, temel olarak kişinin maksimal oksijen alım düzeyine bağlıdır.
Vücut ısısını vücuttaki su açığı da etkiler, Su ihtiyacının karşılanmış olduğu durumlarda, vücut terleme yoluyla cilt asısını düşürür ve böylece buharlaşma ile oluşan ısı kaybı artar. Eğer vücutta yeteri kadar sıvı yoksa yeterli terleme olmaz ve kan hacmi ile, cilt altındaki kan akım hızı düşer, yorgunluk daha erken başlamış olur.
Vücut ısı regülasyonunun bozulması ile, vücut ısısının 41 dereceye kadar ulaşması sonucu ISI ÇARPMASI olur.
Aşırı terleme nedeni ile kaslarda ani kasılmalar şeklinde ISI KRAMPLARI olabilir.
Aşırı yükleme sonucu tansiyon düşüklüğüne, baş dönmesine yol açan ISI YORGUNLUKLARI olabilir.
Ayrıca yüksek sıcaklık, kaşıntılı kırmızı lekeler şeklinde deri bozukluklarına, moral bozukluklarına, konsantrasyon bozukluklarına ve aşırı duyarlılık ile endişeye sebep olabilir.
Düşük sıcaklık, yani soğuk, insan üzerinde olumsuz etkiler yapar. Uyuşukluk, uyku hali, organlarda hissizlik ve donma gibi haller de aşırı soğuğun insanlar üzerindeki olumsuz etkileridir.
Havanın ısısı kuru termometre ile ölçülür.Bu termometreler Radyant enerji kaynaklarından etkilenmeyen cinsten olmalıdır. Radyant ısı, ısı kaynaklarından ışıma yoluyla yayılan ısı olup, GLOP TERMOMETRE ile ölçülür. Glop termometre, ince ve dış yüzü mat siyah boya ile boyanmış, 15 cm. çapında bakır bir küre ve bu kürenin merkezine yerleştirilmiş bir termometreden oluşur.
Havanın nemi Kata Termometreler (psikrometre) ve higrometreler ile ölçülür. Kata termometresi birisinin haznesine ıslak bez yerleştirilmiş bir çift termometreden oluşur.
Hava akım hızı ise Çeşitli Anemometreler ile ölçülür. Pervaneli veya ısıya duyarlı elemanlı olan tipleri vardır.
İnsanların bulundukları ortamlardaki hissettikleri sıcaklık, kuru termometre ile ölçülen sıcaklık değil, fizyolojik olarak hissettikleri ısıdır. Bu ısı ise, içinde bulunulan ortamdaki kuru termometre sıcaklığı, ortamdaki hava akım hızı ve havanın nemine bağlı olarak oluşan ısıdır. Bu üç faktörün etkisi altında duyulan ısıya EFEKTİF ISI denir.
Termal Faktörü etkileyen Başka Faktörler de vardır:
- Yapılan işin niteliği (ağır- hafif gibi)
- Çalışanın fiziki ve ruhi yapısı (zayıf, şişman, heyecanlı, sakin)
- Kişinin sağlık durumu (hasta ve iyi olma hali)
- Çalışma sırasında giyim durumu (ince ve kalın giyimli)
- Çalışanın beslenme durumu (Yapılan işe uygun veya uygun değil gibi)
Radyant ısı yani Termal Radyasyon, absorblanacağı bir yüzeye çarpmadıkça, ısı meydana getirmeyen elektromagnetik bir enerjidir. Dolayısı ile hava akımları radyant ısıyı etkileyememektedir. Termal radyasyondan korunmanın tek yolu, çalışanla kaynak arasına ısı geçirmeyen bir perde koymaktır. Ancak konulan perde ısıyı yansıtmıyorsa, ısıyı absorblayarak ısı kaynağı haline gelebilir.
NEM: Havada belli bir miktarda nem bulunur. Birim havadaki su buharı miktarına MUTLAK NEM, Aynı sıcaklıkta doymuş havadaki mutlak nemin yüzde kaçını ifade ettiğine ise BAĞIL NEM diyoruz. Çalışan açısından bağıl nemin önemi büyüktür. Bir işyerinin bağıl nemi değerlendirilirken sıcaklık, hava akım hızı gibi diğer termal konfor şartlarının da göz önünde bulundurulması gerekir. Genel olarak bir işyerinde bağıl nem %30 ile %80 sınırını aşmamalıdır. Yüksel bağıl nem ortam sıcaklığının yüksek olması halinde bunalma hissine neden olur ve kişinin çalışma gücünü düşürür. Yüksek bağıl nem, sıcaklığın düşük olması halinde ise üşüme ve ürperme hissi verir.
HAVA AKIM HIZI: İşyerinde termal konforu sağlamak ve sağlığa zararlı olan gaz ve tozları işyeri ortamından uzaklaştırmak için uygun bir hava akım hızı temin edilmesi gerekir. Vücut ısısı ile hava akım hızını iyi ayarlamak gerekir. Hava akım hızının saniyede 0,3 ile 0,5 metreyi aşmamasına dikkat edilmelidir. Daha hızlı hava akımları rahatsız edici esintiler halinde hissedilir. İşçiler genellikle üşüme nedeni ile var olan havalandırma sistemini çalıştırmaktan kaçınırlar.Bu araştırıldığında hava akım hızlarının normalin üstünde olduğu tespit edilir.
Ortam ısısı ve hava akım hızı arasındaki oranlamada;
19,0 -21.0 Derecede 0,5 m/sn
19,5 – 21,5 Derece 0,2 m/sn
21,5 – 23,5 Derece 0,1 m/sn
23,5 – 25,0 Derecce 1,0 m/sn
Daha yüksek sıcaklık, daha fazla hava akımı
Çalışma Ortam sıcaklığı ile yapılan iş arasındaki bağlantıya bakarsak
Oturarak yapılan hafif el işleri 20 Derece
Ayakta yapılan ağır kol işleri 17 Derece
Çok ağır işler de ise 15- 16 Derece olmalı.
Efektif ısı miktarına göre Performansta düşme görülür, Bunun rakamsal seviyeleri ise
Efektif ısı 29 Derece olursa Performans %5 düşer
Efektif ısı 30 Derece olursa Performans %10 düşer
Efektif ısı 31 Derece olursa Performans %17 düşer
Efektif ısı 32 Derece olursa Performans %30 düşer.