Bakım rehabilitasyon ve aile danışma merkezi nedir

1.Kurumun Tarihçesi ve Gelişimi 

Saray Engelsiz Yaşam Bakım Rehabilitasyon ve Aile Danışma Merkezi Müdürlüğü, Saray Osmangazi Mah. Özal Bulvarı ( Protokol Yolu) No: 162/A Pursaklar adresinde 1974 yılında temeli atılmıştır. 1982 yılında inşaatına başlanan kuruluş 1988 yılında hizmete açılmıştır. Kuruluş 24 yıldır hizmet vermektedir.

2.Kuruluşun Kuruluş Amacı, Sağladığı Hizmetler, Amacı ve Hizmetlere Uygunluk

Saray Engelsiz Yaşam Bakım Rehabilitasyon ve Aile Danışma Merkezi, doğuştan veya sonradan herhangi bir nedenle bedensel, zihinsel, ruhsal, duyusal ve sosyal yeteneklerini çeşitli derecelerde kaybetmesi nedeniyle toplumsal yaşama uyum sağlama ve günlük gereksinimlerini karşılama güçlükleri olan 0-65 yaş grubunda korunma, bakım, rehabilitasyon,  danışmanlık ve destek hizmetlerine ihtiyaç duyan engelli bireye, özürlülüğün etkilerini mümkün olan en az düzeye indirmek; yeniden fiziksel, zihinsel, psikolojik, ruhsal, sosyal, mesleki ve ekonomik yararlılık alanlarında başarabileceği en üst düzeyde yetenekler kazandırarak; evinde, işinde ve sosyal yaşamında kendine ve topluma yeterli olabilmesi ve toplum ile bütünleşmesi için rehabilitasyon programları uygulamak amacı ile kurulmuştur.

Kuruluşun vermiş olduğu hizmetleri şu şekilde sıralamak mümkündür:

• Tıbbi Rehabilitasyon çerçevesinde, sağlık sorunları olan engelli bireylerin sağlık kuruluşlarında planlanan tedavilerinin takibinin yapılması.
• Engellinin hareket, kuvvet ve koordinasyonu artırmaya, kas iskelet sistemi fonksiyonlarını geliştirmeye yönelik fizik tedavi desteğinin sağlanması.
• Engellileri gelişimsel alanlarda desteklemek için özürlü bireylerin motor, bilişsel, duygusal, iletişim becerileri, konuşma-işitme ve dil gelişimi alanlarında potansiyellerini en üst basamağa çıkarılabilmesi için hedefe yönelik bireysel ve grup eğitiminin verildiği zihinsel ve gelişimsel programların meslek elemanlarınca yürütülmesi.
• Psikolojik problemleri bulunan engellilere yönelik psiko-sosyal destek programlarının yürütülmesi.
• Özürlü bireylerin mevcut potansiyellerini en az yardımla veya bağımsız olarak yapabilmesi için günlük yaşam becerilerinin kazandırılması.
• Fiziksel gelişimi desteklemek amacıyla, fiziksel gelişim alanları ile ilgili gereksinimlerini daha rahat ortamlarda karşılamak için planlanmış çeşitli spor, ritim, egzersiz, temel motor beceriler, gelişimsel aktiviteler, yarışmalara hazırlık gibi bireysel ve grup aktiviteleri ile ilgili iyileştirme amaçlı sportif programların uygulanması.
• Sosyal Rehabilitasyon çerçevesinde özürlünün yakın ve uzak çevresine uyumunu sağlayacak becerilerin öğrenilmesine yönelik sosyal uyum ve kişisel gelişim programların uygulanması.
• Özürlü bireylerin yeteneklerini ve becerilerini geliştirmek, zamanlarını değerlendirmek için planlanmış müzik, resim, tiyatro gibi kültürel etkinlikler ile gezi, tatil gibi sosyal etkinlikleri içeren rehabilitasyon programlarının uygulanması.
• Bakım hizmetine yönelik olarak günlük yaşamını tamamıyla yetişkine bağlı olarak sürdürmek zorunda olan özürlünün, özellikleri dikkate alınarak hazırlanan bakım programı ile öz bakımını sağlamak; güven ve emniyet içinde olmaları için gerekli tedbirlerin alınması.
• Aile Danışma hizmetleri kapsamında,  özürlü ailelerine psiko- sosyal destek sunmak ve ailenin yükünü hafifletmek amacıyla geçici süre kuruluş bakımı üstlenmek kuruluşun hizmet alanlarındandır.

3.Kuruluşun Amaç ve Hizmetlerinin Sosyal Hizmetlerle İlgisi

            Sosyal Hizmet; insan hakları ve sosyal adalet ilkelerini temel alan, sosyal değişimi destekleyen, insanların iyilik durumunun geliştirilmesi için insan ilişkilerinde sorun çözmeyi, güçlendirmeyi ve özgürleştirmeyi amaçlayan ve bunun için insan davranışlarına ve sosyal sistemlere ilişkin teorilerden yararlanarak insanların çevreleri ile etkileşim noktalarına müdahale eden bir meslektir.(IFSW,2001).

Sosyal Hizmetin bu tanımı ile yukarıda kurumun kuruluş amacı ile hedeflemiş olduğu noktaları incelediğimizde kuruluşun sosyal hizmetler ile olan bağını tespit etmiş olacağız. Kuruluşun kuruluş amaçlarından olan; doğuştan veya sonradan herhangi bir nedenle bedensel, zihinsel, ruhsal, duyusal ve sosyal yeteneklerini çeşitli derecelerde kaybetmesi nedeniyle toplumsal yaşama uyum sağlama ve günlük gereksinimlerini karşılama güçlükleri olan korunma, bakım, rehabilitasyon,  danışmanlık ve destek hizmetlerine ihtiyaç duyan engelli bireye, özürlülüğün etkilerini mümkün olan en az düzeye indirmek; yeniden fiziksel, zihinsel, psikolojik, ruhsal, sosyal, mesleki ve ekonomik yararlılık alanlarında başarabileceği en üst düzeyde yetenekler kazandırarak; evinde, işinde ve sosyal yaşamında kendine ve topluma yeterli olabilmesi ve toplum ile bütünleşmesi için rehabilitasyon programları uygulamak amacı; Sosyal Hizmetlerin tanımında geçen; insanların iyilik durumunun geliştirilmesi için insan ilişkilerinde sorun çözmeyi, güçlendirmeyi ve özgürleştirmeyi amaçlayan ve bunun için insan davranışlarına ve sosyal sistemlere ilişkin teorilerden yararlanarak insanların çevreleri ile etkileşim noktalarına müdahale etmesi kuruluşun sosyal hizmetler ile olan ilgisini göstermektedir. En temelde kendisine hedef kitle olarak dezavantajlı grupları koyan sosyal hizmet mesleği bu kuruluşta tanımına uygun olarak yapılması gerekenleri gerçekleştirmekte ve sosyal hizmet uzmanlarının çalışmaları ile daha iyi hizmet vermek için projeler üretmektedir.

Kuruluşta bulunan 17 Sosyal Hizmet Uzmanın diğer meslek elemanları ile birlikte çalışarak yapmış oldukları projeler mevcuttur. Cafe-Down projesi ile engelli bireylerin iş yaşamına katılarak diğer insanlar ile ilişki kurmalarının sağlanması ile engelli bireyleri iyilik hallerinin arttırılması hedeflendiği gibi; hayata geçirilen misafir evi projesi ile de engelli bireylerin ailelerine mesleki müdahalede bulunulmaktadır.

Bu ve buna benzer projeler ile hedeflenen sosyal hizmet bilim ve mesleğinin savunduğu bireyin ve çevresinin güçlendirilmesi ilkesi yerine getirilmeye çalışılmaktadır. Engelli bireylerin ailelerine de destek vermeyi amaçlayan kuruluş, yeterli sosyal hizmet uzmanının olmamasından dolayı bunu tam olarak yerine getirememektedir.

4.Kuruluşun Fiziki Yapısı

            211.000 metre kare üzerine kurulmuş olan kuruluşta 73 yaşam evi bulunmaktadır. Toplam kapasitesi 800 olan kuruluşun; zihinsel, bedensel ve ruhsal olarak yetersiz 0-65 yaş arası engellilere hizmet veren, kendi alanında Türkiye’nin en büyük kuruluşudur.

5.Yönetim ve Teşkilat Yapısı

Saray Engelsiz Yaşam Bakım Rehabilitasyon ve Aile Danışma Merkezi Müdürlüğü, 633 sayılı KHK ile oluşturulan Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı Özürlü ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü’ne bağlı olarak hizmet vermektedir.

Kuruluşun yönetimi bir müdür, sekiz müdür yardımcısından oluşmaktadır. Kuruluşta bulunan birimler şunlardır: Psiko-Sosyal Servis – Halkla İlişkiler Birimi- Çocuk Gelişimi Birimi Sosyal Hizmet Birimi – Aile Danışma Birimi – Psikolojik Hizmet Birimi – Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Birimi – Özel Eğitim Birimi – İş ve Meşguliyet Atölyeleri – Tarımsal Rehabilitasyon Birimi – Spor Etkinlikleri Birimi – Bağımsız Yaşama Geçiş Birimi – Bağımsız Yaşam Ünitesi – Tiyatro Birimi – Müzik Birimi – Revir -Evde Bakım Birimi- Cafe Down birimleri.

6.Personel

Kuruluşta bulunan meslek elemanları ve sayıları şu şekildedir:

Kuruluş Müdürü 1, Müdür Yardımcıları 8, Doktor 1, Diş Hekimi 1, Sosyal Çalışmacı 17, Çocuk Gelişimci 6,Psikolog 7, Fizyoterapist 5, Öğretmen 11, Diyetisyen 1, Hemşire 7, Çocuk Eğiticisi 41, Din Görevlisi 1, Ayniyat Saymanı 1,Satın alma Memuru 1,Bilgisayar İşletmeni 2, memur 1,  Tekniker 2, Teknisyen 5, Teknisyen Yardımcısı 1, Bekçi 5, Şoför 4,  Hizmetli 78 ve hizmet alımı ile 458 Bakım, 61 Temizlik ve 28 Güvenlik Görevlisi tarafından kuruluş hizmetleri yürütülmektedir.

Kuruluşta gönüllü çalışma amacı ile başvuran kişilerin müracaatları halkla ilişkilerde değerlendirildikten sonra haftalık koordinasyon toplantısında görüşülmekte ve sonuca bağlanmaktadır.

Kuruluşta personelin yaşamış oldukları sorunların başında prosedür uygulamaların gereğinden fazla zaman alması, ünite sorumlusu olan sosyal hizmet uzmanlarının mesleki bilgilerini çok fazla kullanamamaları gelmektedir. Sosyal incelemelerin tek bir uzman tarafından yapılması da inceleme yapan uzmanın zaman sıkıntısı çekmesine sebep olmaktadır.

7.Müracaatçılar

Kuruluştan hizmet alan müracaatçıların engel türüne göre dağılımı:

• Zihinsel Engelli: 371
• Zihinsel ve Ruhsal Engelli: 367
• Salt Ruhsal Bozukluğu Olan: 10
• Bedensel Engelli: 13
• İşitme ve Konuşma Engelli: 3

Kuruluştan hizmet alan müracaatçıların engel durumuna göre dağılımı:

• Ağır Zihinsel Engelli (IQ:0-35):  182
• Öğretilebilir (IQ:36-50):  348
• Eğitilebilir (IQ:51-70):  198
• Sınır Zekâ (IQ:71-85):  15
• Normal Zekâ:  21

Kuruluştan hizmet alan engellilerin sayısı 764 olup, bunların 206’sı 18 yaş altında iken; geri kalan 558’i 18 yaş üstündedir. Kuruluşta bulunan engellilerden 288’inin vasisi bulunmaktadır.

Kuruluşta kalan engelli bireylerin karşılaştıkları sorunların başında yeteri kadar sosyal hayata katılamamak ve bu durumda kendilerini ifade etmekte zorluklar yaşamak gösterilebilir. Engelli bireylere sahip ailelerde sosyal hayatlarına belli oranda sınırlama getirmek zorunda kalmaktadırlar.  Bu sorun sosyal hizmetin müracaatçıların sosyal yaşama katılımlarının desteklenmesi amacına girmektedir.

Bu amaç ile kuruluşta bulunan engelli bireylerin çalışma hayatına katılabilmeleri için çeşitli kurslar ve atölye çalışmaları düzenlenmektedir. Ailelerin desteklenmesi içinde çok düzenli çalışmasa da aile danışmanlığı hizmeti verilmekte ve yıl içerisinde en fazla bir ay olmak üzere çocuklarını bırakabilecekleri misafirhane hizmeti bulunmaktadır.

8.Kuruluşun Olanakları

            Kuruluş, Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı’na bağlı olduğu için bütçesi bu bakanlık tarafından karşılanmakta ve desteklenmektedir. Bunun dışında gönüllü bağışlarda kuruluşun diğer gelirlerini oluşturmaktadır. Kuruluşta bulunan atölyede üretilen el sanatları ürünleri her yılsonu düzenlenen sergilerde satılmakta ve elde edilen gelir ünitelerin sosyal programlar düzenlemeleri amacı ile kullanılmaktadır.

Kuruluş yapmış olduğu çalışmalarda ve yazışmalarda diğer bakanlıklar ile de irtibat halindedir. Örneğin;72 lisanslı sporcusu bulunan kuruluş Gençlik ve Spor Bakanlığı ile sürekli irtibat halindedir.

9.Formaliteler

            Kuruluşa başvurular doğrudan yapılabildiği gibi il müdürlüğü aracı ile de yapılabilmektedir. Yapılan başvurular sonucu sosyal serviste bulunan sosyal hizmet uzmanlarının yapacağı sosyal inceleme ve yazılacak sosyal inceleme raporları sonucuna göre kuruluşa kabul işlemleri gerçekleştirilmektedir. Ay sonları yapılan koordinasyon toplantılarında da kabulü yapılan engellinin hangi ünitelere yerleştirileceği kararlaştırılmaktadır. Koordinasyon toplantılarına her meslek elemanından bir kişi katılmaktadır.

Kuruluşa yapılan başvurular ve hazırlanan dosyalar sosyal servis biriminde kayıt altına alınmaktadır. Kuruluşta bulunan 764 engelliye ait dosyalar, sosyal inceleme raporları ve diğer yazışmalar bulunmaktadır. Halkla ilişkiler biriminde de yapılan ziyaretler, incelemeler, gönüllü çalışmalar, sosyal faaliyet raporları bulunmaktadır.