Emziren kadınlar doğum kontrol hapı kullanabilir mi

Doğum kontrol hapları tüm dünyada kadınların hamile kalmamak için kullandığı doğum kontrol yöntemlerinden biridir. Peki, “Emzirirken doğum kontrol hapları kullanılır mı? Bebeğe ve anneye zararı olur mu? Doğumdan ne kadar süre sonra doğum kontrol hapı kullanılabilir?”

Doğum kontrol hapı çeşitleri ve etki mekanizması

Doğum kontrol hapları içerisindeki hormon içeriğine göre 2 gruba ayrılır.

1- Sadece progestin içeren haplar (Progestin only minipill)

2- Progestin ve östrojen içeren haplar (Kombine oral kontraseptifler)

Doğum kontrol hapları yumurtlamayı baskılayarak hamile kalmayı engeller. Doğum kontrol haplarının içeriğinde bulunan progesteronun emziren anneye veya bebeğe zararı yoktur. Bu nedenle sadece progesteron içeren doğum kontrol hapları doğumdan sonra hemen kullanılabilir. Ancak kombine doğum kontrol haplarının içeriğinde bulunan östrojen hormonunun hem anneye hem de bebeğe bazı zararları olabileceği ile ilgili endişeler vardır. Bu nedenle östrojen içeren doğum kontrol hapları emzirirken dikkatli kullanılmalıdır.

Doğum kontrol haplarının içerisinde bulunan östrojenin olası zararları şunlardır:

Anne sütünün kalitesini bozar

Yapılan bazı çalışmalarda östrojenin anne sütündeki protein oranını yani sütün besleyiciliğini azalttığı gösterilmiştir. Bu da bebeğin gelişimini ve kilo alımını olumsuz etkiler. Hatta yüksek doz östrojen içeren doğum kontrol hapları sütü kesebilir. Bunun tersini söyleyen çalışmalar da vardır. Bu çalışmalarda anne sütünün kalitesini etkilemediğini, etkilese bile bu etkinin 1 ay sürdüğü, sonrasında sütün eski kalitesine döndüğü gösterilmiştir. Doğum kontrol haplarının içinde bulunan östrojen dozu çok önemlidir. Östrojen dozu ne kadar yüksekse sütün kalitesi o kadar bozulur ve süt tamamen kesilebilir. Günlük 50 mg’ın üzerinde östrojen alındığında bu olumsuz etkiler görülmeye başlar. Eski doğum kontrol haplarının içinde daha yüksek doz östrojen vardı. Ancak yeni nesil doğum kontrol haplarında östrojen dozu 50 mg’ın altındadır. Bu nedenle bu etkilerin görülme ihtimali düşüktür. Bu bağlamda bazı sağlık kuruluşları doğumdan 6 hafta sonra doğum kontrol haplarının emzirirken kullanılabileceğini savunmaktadır.

Yeni doğan bebekte kan hormon dengesini bozar

Doğum kontrol hapı kullanan ve emziren kadınlarda yeni doğan bebeklerin memelerinde büyüme (jinekomasti) olduğu saptanmıştır. Meme büyümesinin nedeni bebeğin vücudunda artan östrojen hormonu seviyesidir. Doğum kontrol hapı bırakıldıktan sonraki 6 ay içinde meme büyümesi düzelir.

Annede tromboemboli (inme, felç) riskini artırır

Gebelikte pıhtılaşma faktörleri artar. Buna bağlı olarak da hamilelik pıhtılaşmaya yatkın bir ortamdır. Bu nedenle gebelikte pıhtı atması, felç gibi risklerin görülme ihtimali artar. Bu etki doğumdan sonraki 40 gün devam eder. Doğum kontrol hapları da kanın pıhtılaşmasını artırır. Bu nedenle doğum kontrol hapları tromboemboli riski olan hastalarda kesinlikle kullanılmaz. Doğum kontrol haplarının lohusalık döneminde kullanılması felç riskini artırdığı için kesinlikle tavsiye edilmez. Ancak annenin kırkı çıktıktan sonra doğum kontrol haplarının kullanılabileceğini savunan çalışmalar olsa da Dünya Sağlık Örgütü doğumdan sonraki ilk 6 ay içinde doğum kontrol haplarının kullanılmasını önermemektedir.

Yeni doğanda folik asit eksikliğine sebep olur

Emzirme döneminde doğum kontrol hapı kullanan annelerin bebeklerinde folik asit eksikliği ve buna bağlı gelişen megaloblastik anemi saptanmıştır. Özellikle beslenmesi düzgün olmayan annelerde bu risk daha da artmıştır.

Sonuç olarak sadece progestin içeren doğum kontrol hapları doğumdan hemen sonra gebelikten korunmak için kullanılabilir. Ancak kombine doğum kontrol hapları için aynı durum söz konusu değildir. Çünkü östrojen sütün kalitesini ve miktarını bozar ve bebeğin gelişimini olumsuz etkileyebilir. Ayrıca östrojen annede toromboemboli riskini artırır.

Bu faktörler nedeniyle kombine doğum kontrol hapları doğumdan hemen sonra başlanamaz. Ne zaman kombine doğum kontrol haplarına başlanacağı ile ilgili fikir birliği olmasa da doğumdan sonraki ilk 6 hafta kesinlikle östrojen içeren doğum kontrol haplarına başlanmaması gerektiğini biliyoruz. Hatta emzirmeyen ve yeni doğum yapmış annelerde yine doğumdan sonraki ilk 6 hafta kombine doğum kontrol hapı kullanılmamalıdır.

En güvenlisi bebek 6 aylık olduktan sonra veya ek gıdaya başladıktan sonra emzirirken doğum kontrol hapları kullanılabilir.

Bebeğinize daha iyi bakabilmek ve vücudunuzun toparlanmasına izin vermek için iki doğum arasında geçen sürenin en az iki sene olmasında fayda vardır. Bu nedenle, hemen doğum sonrasında spiral uygulaması yapılmadıysa veya tüpleriniz bağlanmadıysa cinsel yaşamınıza geri dönmeden önce sizi gebelikten etkili bir şekilde koruyacak bir aile planlama yöntemi konusunda doktorunuza danışmalı ve farklı seçenekleriniz hakkında bilgi sahibi olmalısınız.

Emzirme Gebelikten Korur mu?

Bebeğinizi düzenli olarak emziriyorsanız, adet görmediğiniz sürece doğum sonrası ilk altı ay içinde emzirmenin gebelikten koruyucu etkisinden yararlanabilirsiniz.

Bunun için aşağıdaki noktaları mutlaka dikkate almalısınız.

• Emzirmenin gebelikten koruyucu etkisi bebeğin emmesinin refleks yolla hipofiz bezinden yumurtlamayı baskılayıcı prolaktin hormonu salgısını artırmasından kaynaklanır. Normalde süt üretiminden sorumlu olan prolaktin hormonu kanda belli bir seviyenin üzerinde seyrettikçe yumurtlama baskılanmaya devam eder. Hipofiz bezinden salgılanan miktar direkt olarak bebeğin günlük emme süresi ile ilgili olduğundan, bebeğin yalnızca anne sütüyle beslenmesinin hormon salgılatıcı etkisi prolaktinin en üst seviyede salgılanmasını sağlar. Bebeğinize ek gıdalar vermeye başladığınız andan itibaren bebeğiniz sizi daha az emecek ve böylece daha az prolaktin salgılanacaktır. Prolaktinin yumurtlamayı baskılaması için salgılanması gereken miktar kişiden kişiye değiştiğinden şu öneriyi dikkate alın: Bebeğinize ek gıdalar vermeye başladığınız andan itibaren artık emzirmenin gebelikten koruyucu etkisine tam olarak güvenmeyin ve bir aile planlama yöntemi uygulamaya başlayın.

• Adet kanamalarınız başladığı andan itibaren bebeğinizi yalnızca sütünüzle bile besliyor olsanız artık emzirmenin gebelikten koruyucu etkisine tam olarak güvenmeyin ve bir yöntem uygulamaya başlayın. Lohusalık dönemindeki (doğum sonrası ilk 6 haftadaki) kanamalar rahimin toparlanma sürecinde meydana gelen kanamalar olarak adet kanaması olarak değerlendirilmezler. Gördüğünüz ilk kanama alışkın olduğunuz özelliklerden farklı olsa da bu öneri değişmez.

• Altıncı aydan itibaren adet görmemiş olsanız da bebeğinizi yalnızca sütünüzle bile besliyor olsanız artık emzirmenin gebelikten koruyucu etkisine tam olarak güvenmeyin ve bir yöntem uygulamaya başlayın.

​

Doğum sonrası aile planlama yöntemleri seçenekleriniz 

Tüplerin bağlanması

Sezaryan esnasında uygulanabilen veya normal vajinal doğumun hemen sonrasında göbek seviyesinden ufak bir kesi ile uygulanabilen kalıcı bir yöntemdir.

Hemen doğum sonrasında uygulanmadığında, lohusalık dönemi bitiminde rahiminiz eski boyutlara kavuştuğunda laparoskopi yöntemiyle herhangi bir zamanda uygulanabilir.

Spiral

Normal doğum sonrasında plasentanın çıkmasını takiben hemen uygulanabilir. Sezaryan sonrası uygulama tartışmalıdır.

Hemen doğum sonrasında uygulanmadığında spiral lohusalık dönemi bittikten sonra, tercihan adet kanamasının olduğu bir günde takılabilir. Hassas gebelik testleriyle gebelik olmadığından emin olunan herhangi bir zamanda da takılabilir. Sezaryan sonrası uygulama için en az dört ay beklenmelidir.

Doğum kontrol hapları

Östrojen ve progesteronu beraberce içeren doğum kontrol haplarının sütün miktarını azalttığı bilinmektedir. Bu nedenle bebeğini yalnızca sütüyle besleyen annelerin doğum kontrol hapı kullanması önerilmez. Ancak son çalışmalar 4-5 ay geçtikten sonra emzirme döneminde de doğum kontrol hapı kullanılabileceğini göstermektedir.

Yine doğum kontrol haplarının içinde bulunan hormonların ender durumlarda damarsal sorun yaratma ihtimallerinin bulunması nedeniyle, gebeliğin pıhtılaşmayı artırıcı etkilerinin tümüyle silindiği lohusalık dönemi bitimine kadar doğum kontrol hapı kullanılması uygun değildir.

Vazektomi

Tüplerin bağlanmasının erkeklerdeki karşılığı olan vazektomi, erkeğe herhangi bir zamanda uygulanabilir.

Üç aylık iğneler

Yalnızca progesteron içerdiklerinden sütün bileşimini bozmazlar. Bu nedenle lohusalık biriminde emziren anneler de bu yöntemden faydalanabilirler.

Aylık iğneler

Aynen doğum kontrol hapları gibi östrojen içerirler. Bu haplar için söylenenler aylık iğneler için aynen geçerlidir.

Prezervatif

Erkekler tarafından uygulanan bir yöntemdir. 

Lohusalık bitiminden itibaren kullanılmaya başlanabilir.

Kadın prezervatifi

Lohusalık bitiminden itibaren kullanılmaya başlanabilir.

Emzirme döneminde hangi doğum kontrol hapı kullanılır?

Doğum kontrol hapı emen bebeğe zarar verir mi?

Yasmin doğum kontrol hapı emzirirken kullanılır mı?

Emzirirken süt koruması ne kadar sürer?