Bugünün koşullarında herhangi bir meyve ya da sebzeyi mevsim fark etmeksizin tüketebilmek mümkün. Peki, ilk bakışta avantaj gibi görünen bu duruma karşın uzmanlar neden mevsime uygun beslenmeyi ısrarla öneriyor? Hem bu sorunun yanıtı hem de kış mevsiminde tüketebileceğiniz besinler bu yazıda sizleri bekliyor!
İnsan, belli başlı özellikleriyle doğada var olan canlılardan farklılık gösteriyor olsa da aslında bu mükemmel dengenin bir parçası! Nitekim doğanın işleyişine gereken uyum gösterildiğinde, insan yaşamı çok daha kaliteli hale gelirken aksi durumda istenmeyen sonuçlar ortaya çıkabiliyor. Buna sunulabilecek en önemli kanıtlardan biri de kuşkusuz, mevsimlik gıda tüketimi!
Kimi otoriteler “mevsimlik gıda” tanımını yalnızca ata tohumuyla üretilen, üretildiği bölgede normal mevsiminde yetişmiş olan ve yine aynı ülke sınırları içerisinde tüketilen besinler için kullanıyor. Kimileri ise bu kavramın içerisine, üretildiği ülkede normal mevsiminde yetişmiş ithal ürünleri de dahil
ediyor. Fakat bu ürünlerin tüketildiği ülkede henüz zamanı gelmemiş olabiliyor.
Satın alınan ithal gıda ürünlerinin mevsiminde üretilip üretilmediğini saptamak elbette ki pek kolay değil. Bunun için mevsime uygun beslenmede yerli ürünlere yönelmek her zaman daha avantajlı oluyor. Üretimin yanı sıra sağlık, çevre ve daha pek çok açıdan faydası bulunan mevsime uygun beslenme modelinin tüm artılarına elbette ki değineceğiz! Fakat öncesinde, vücudun faydalı bileşen desteğine en çok ihtiyaç duyduğu kış mevsiminde tüketilebilecek besinleri öğrenme zamanı!
1. Kış Sebzeleri Nelerdir?
Kış sebzeleri, Türkiye’nin bulunduğu iklim kuşağı içerisinde aralık, ocak ve şubat aylarında yetişen soğuğa dayanıklı sebzelerin tamamını ifade ediyor. Soğuk hava koşullarına dayanabilen lifli yapıları ve güçlü enerji bileşenleriyle öne çıkan bu gıdaların çoğunluğunu kök sebzeler oluşturuyor. Fakat buna ek olarak koyu yeşil yapraklı ya da toprak üzerinde yetişen dolgun/etli kış sebzesi çeşitleri de bulunabiliyor.
Kış sebzelerinin hangileri olduğunu araştırırken dikkat edilmesi gereken önemli bir detay mevcut! Mevsime
uygun beslenme modelinde “kış sebzesi” kavramı, kışın ekilen sebzeler değil; kışın yetişen sebzeler için kullanılıyor.
2. Kış Meyveleri Nelerdir?
Kış meyveleri, Türkiye’nin iklim koşullarında aralık, ocak ve şubat aylarında yetişebilen meyve çeşitlerini ifade ediyor. Kışın yetişen meyveler, pek çok faydalı bileşeninin yanı sıra özellikle de yoğun vitamin içerikleriyle öne çıkıyor!
3. Mevsim Sebzeleri ve Meyveleri Tüketmenin Önemi Nedir?
Vücuttaki sistemler, normal işleyişlerini sürdürebilmek için ihtiyaç duydukları bütün enerji ve bileşen desteğini gıdalar aracılığıyla karşılıyor. Bu sebeple de doğru beslenmek, yalnızca keyifli bir öğün geçirmek ya da tok hissetmekten çok daha büyük anlamlar taşıyor. Mevsimlik sebze ve meyve tüketiminin önemi de işte tam olarak bu noktada açığa çıkıyor! Çünkü sezonluk gıdalar tüketmek hem insan beslenmesinde hem de gelecekte yaşanabilecek gıda krizini önlemede ciddi rol oynuyor!
4. Mevsim Sebze ve Meyvelerinin Beslenmeye Katkısı Nedir?
Satın aldığınız sebze ya da meyvelerin, bazen dolapta bekledikleri süre içerisinde olgunlaştığına şimdiye dek mutlaka şahit olmuşsunuzdur. Peki, sizce bu doğal bir
süreç mi? Elbette ki hayır! Meyve ve sebzeler, mevsimi dışında yetiştirilmek istendiğinde bunun için muhakkak dışarıdan bir müdahale gerekiyor. Bu müdahale ise ağırlıklı olarak tarım ilaçları, kimyasal gübreler ve hormonlarla gerçekleştiriliyor!
Doğal olmayan koşullarda yetişen sebze ve meyvelerin genetiği ve dolayısıyla gelişim süreci de olması gerekenden farklı ilerliyor. Bunun sonucunda ise söz konusu besinler, dalından ayrıyken de gelişmeye devam edebiliyor. Üstelik kimyasal
müdahalelerin besinler üzerindeki etkileri sadece bununla sınırlı kalmıyor!
4.1. Kimyasal Müdahalelere Uğrayan Gıdaların Besin Değerleri Düşüyor!
Yapay müdahaleler ile mevsimi dışında yetiştirilen meyve ve sebzeler, içeriğindeki faydalı bileşenler yönünden mevsim meyveleri ve sebzelerine kıyasla çok daha zayıf oluyor. Bilimsel araştırmalarla kanıtlanan bu gerçek, bu besinlerin neden mevsiminde tüketilmesi gerektiğine dair en önemli yanıtlardan biri!
4.2. Mevsiminde Yetişmeyen Gıdaların Lezzetleri Azalıyor!
Bahçedeki domates salkımın kokusunu kış mevsiminde marketten aldığınız domateste haliyle bulamıyorsunuz değil mi? Bitkisel besinleri mevsiminde ve doğal haliyle tüketmediğiniz sürece, ne yazık ki bu durum hep devam edecek. Kısacası, lezzetli öğünler için de yine mevsimlik sebze ve meyveler olmazsa olmaz!
5. Mevsim Sebze ve Meyvelerinin Sürdürülebilir Yaşama Katkısı Nedir?
Sofranızdaki gıdaların sizin bildiğiniz yolculuğu, marketten evinize gelinceye kadarki süreçleri… Fakat aslında sebze ve meyvelerin tarladan markete kadar olan yolculuğu da bilinçli tüketicilerin göz önünde bulundurması gereken detaylar arasında yer alıyor. Çünkü bu yolculuğun gıda krizinden iklim değişikliğine dek pek çok önemli konuya etkisi bulunuyor!
5.1. Mevsimlik Gıdaları Tercih Ederek İklim Değişikliğinin Önüne Geçebilirsiniz!
Sürdürülebilir yaşamı tehdit eden iklim değişikliğinin temel nedenleri arasında gıda üretiminin başı çektiğini biliyor muydunuz? Dünyada sera gazı emisyonunun dörtte birinden gıda üretimi sorumlu! Taşıma, depolama ve nakliye süreçleri de eklenince bu pay daha da büyüyor. Üstelik gıda üretiminin tetiklediği iklim krizi, dönüp dolaşıp yine gıda üretimini vuruyor. Çünkü iklim değişikliği gıda üretiminin kısıtlanmasına yol açıyor!
Tüm bunların önüne geçmenin farklı yolları olmakla birlikte, önemli bir çözümü de mevsimlik sebze-meyve tüketimi! Uygun mevsimlerde yetiştirilen meyve ve sebzelerin üretimi için genel anlamda çevreye zararlı kimyasallara ihtiyaç duyulmuyor. Ayrıca bu besinler yerli üreticilerden tedarik edilebildikleri için taşıma mesafeleri de bir hayli kısalıyor. Ve dolaylı olarak depolama amaçlı enerji israfına da gerek kalmıyor!
6. Doğanın Bilgeliğine Güvenin!
Yazının en başında sözü geçen “doğayla uyumlu beslenme”nin önemine, şimdiye dek anlatılanlar yeterince ışık tutmuş olmalı. Yine de daha mucizevi bir kanıt duymak ister misiniz? Öyleyse, bu kısmı dikkatle okumalısınız:
Kış meyveleri ve sebzeleri listesine bir göz attığınızda -şayet besinlerin içeriğine dair az çok fikriniz varsa- göreceksiniz ki bunların çoğu, nişasta gibi enerji bileşenleri ve C vitamini yönünden zengin gıdalar! Yaz meyve ve sebzelerini araştırdığınızda ise bunların daha sulu ve mineralli, yani vücudun sıcak havadan dolayı kaybettiği sıvıyı geri kazandıracak gıdalar olduğunu görebilirsiniz. Ve bunların hiçbiri tesadüf değil! Çünkü;
Doğa, aslında neye
ihtiyacınız olduğunu çok iyi biliyor. Yapmanız gereken tek şey, onun sesine kulak vermek!
Kaynaklar:
Food and Agriculture Organization of the United Nations, “Key Facts and Findings”.
The Future 100, “Trends Shaping Culture and Economies”, 2021.
United Climate Changes, “Food Experts Call for Climate-Friendly Diets”, 2019.
Maccdiarmid, J. I.,
“Seasonality and dietary requirements: will eating seasonal food contribute to health and environmental sustainability?”, Proceeding of the Nutrition Society, 73/3, 2013.