Kulak Burun Boğaz Hastalıkları Bölümünden Prof. Dr. Sefa Dereköy, soğuk havalarla birlikte artan bilinçsiz burun damlası kullanımına ilişkin uyardı.
Prof. Dr. Dereköy, burun tıkanıklığına karşı birçok damlanın uygulandığını belirterek şunları ifade etti:
"Bu kapsamda tuzlu su ve okyanus suları da başta olmak üzere damar büzücü etkiye sahip olanlar ve alerjiye karşı kullanılan steroid içerikli burun spreyleri kullanılıyor. Bu ilaçlar basit burun damlası olarak görülmeyip mutlaka doktor tavsiyesiyle kullanılmalı. Tavsiye üzerine ya da yakınlarımıza yazılan ilaçlardan yararlanmaya çalışmak zarar verebilir. Çünkü burun içindeki dokunun kendine ait özelliği, asit düzeyi ve dengesi bulunuyor."
burun damlası da burun içi dengeyi bozabilir
Vücudun maruz kaldığı her ilaç uygulamasının mevcut dengeyi bozabileceğine değinen Prof. Dr. Dereköy şöyle devam etti: "Burun damlası da burun içi dengeyi bozabilir. Bu konuda çocuklarımız daha hassas bir gruptur. Bebek ve çocuklarımızda kullanacağımız burun damla ve spreylerinin muhakkak uzman tavsiyesi ile onaylanmış olması gerekir. Özellikle burun içi damarlarını büzerek etki yapanların uzun süre uygulanması halinde dokuların bu ilaçlara cevabında bozulmalar meydana gelebilir. Dokular bu ilaçlara cevap veremediği gibi daha da şişer ve normalde olmadığı kadar büyür. Bu durumda kalıcı burun tıkanıklıkları oluşabilir. Burun damlalarının hangisinin kullanılacağına, hangi süre ve doz uygulanacağına ancak hekim karar verebilir. Serum fizyolojik, okyanus suyu gibi damlalar hayatın bir parçası olmamalı. Damar büzücü ilaçların 3-5 günden fazla kullanımı ise kalıcı doku hasarlarına yol açabilir."
Bebeklerde burun tıkanıklığının nedenleri nelerdir?
Bebeklerde burun tıkanıklığı burun içerisindeki dokuların şişmesi veya burun içerisinde mukus birikimi ile meydana gelebilir. Küçük bebeklerde burun deliklerinin de küçük olması, bebeğin 2-3 yaşından önce sümkürmeyi öğrenememesi gibi faktörlerle burun kolayca tıkanır. Özellikle kış aylarında kuru hava, ev tozu, sigara dumanı parfüm gibi bazı irritanlar, nezle- grip gibi viral hastalıklar ile burunları tıkanabilir.
Yenidoğan bebekte ilk günlerde burun tıkanıklığı
Yenidoğan bebeklerde ise yaşamın ilk günlerinde burun boşlukları ve solunum yolunu anne karnındayken dolduran amniyon sıvısı henüz tamamen atılmamış olduğu için tıkanıklık görülebilir. Yenidoğan bebekler ilk günlerde bu sıvıyı hapşırarak burundan dışarı atmaya çalışırlar, birkaç gün içinde sıvılar kendiliğinden temizlenir.
Tıkanan burunlar temizlenmeli mi ?
Bebeklerde özellikle ilk aylarda ağızdan soluk alma içgüdüsü gelişmediği için burun solunumu nefes almak ve beslenmek için hayati önem taşır. Bebeğin burnundan hırıltılı sesler geliyor, emmekte veya uymakta zorluk çekiyorsa tıkanıklığın giderilmesi gerekir. Hiçbir sıkıntısı olmayan sağlıklı bir bebeğe sürekli burun yıkama veya aspiratör ile burun temizliği yapmaya gerek yoktur.
Yeni doğanlarda olan minik parçacıklar alınmalı mı?
Bebeğin burun deliklerinden görünen küçük mukus parçaları çoğunlukla sorun oluşturmaz, bunlar banyo sırasında veya sonrasında kendiliğinden çıkar, banyo sonrası bu görünen kirler tülbent veya kulak çubuğu ile nazikçe alınabilir.
Büyük ve tıkayıcı bir mukus varsa özellikle bebek emme ve uyumada zorluk çekiyorsa önce serum fizyolojik damlatmak sonra gerekirse aspiratörle almak gerekebilir.
Burun tıkanıklığını gidermek için en iyi yöntem nedir? Ne sıklıkla yapılabilir?
Burun tıkanıklığını gidermek için serum fizyolojik burun damlaları kullanılabilir, bunlar yeterli gelmezse aspiratör ile burun temizliği yapılabilir. Özellikle nezle grip gibi bir nedenle burun içinde yoğun mukus birikimi varsa işlem günde en fazla 2-3 kez tekrar edilebilir.
Bebeklerde burun temizliği nasıl yapılmalı?
- Sağlıklı bir bebekte rutin günlük burun temizliğine ihtiyaç yoktur.
- Bebeğinizin beslenmesine veya uyumasına engel olacak bir burun tıkanıklığı varsa temizlemeniz gerekir.
- Burun temizliği gerekiyorsa bunu beslenmeden önce veya uykudan önce yapmak daha uygun olur.
- Yemekten sonra burun temizliği bebeği kusturabileceği İçin önerilmez.
- Burun temizliği yapmadan önce ellerinizi yıkamanız gerekir.
- Bebeği sırtüstü yatırıp, ince bir pike veya battaniye ile kollarını nazikçe sarmak aspirasyon işlemini kolaylaştıracaktır.
Serum fizyolojik damla kullanımı
- Serum fizyolojik vücut sıvıları ile eşit oranda tuz konsantrasyonuna sahip (%0,9 NaCl) damlalardır. Yenidoğan döneminden itibaren burun tıkanıklığı için güvenle kullanılabilir.
- Her iki burun deliğine de iki veya üç damla serum fizyolojik damlatın 30-60 saniye kadar bekleyin.
- Daha sonra bebeği yüzüstü çevirip burnunu silin, bu sırada bebeğiniz serum fizyolojikle beraber varsa burnunun içinde biriken mukusu atabilir. Bazen bu sırada hapşurabilir.
Aspiratör ile burun temizliği:
- Aspiratörler iki çeşit; puar( pompa) şeklinde olanlar ve nefes ile çalışanlar.
- Aspiratör ile burun temizliği yapmadan önce burun içerisindeki mukusu yumuşatmak için serum fizyolojik uygulamak ya da bebeğe banyo yaptırmak faydalı olacaktır.
- Her iki burun deliğine ikişer damla serum fizyolojik damlatın.
- Puar(pompa) aspiratörü sıkarak içindeki havayı dışarı boşaltın. İçindeki havayı boşalttığınız sıkılmış şekildeki aspiratörü bebeğin burnuna yaklaştırıp burun deliğinden mukusu aspire ettikten sonra bir kenara koyduğunuz kağıt peçete üzerine, aspire ettiğiniz mukusu sıkıp boşaltın. Aspire etme işlemini bu şekilde diğer buruna da uygulayıp gerekirse 2-3 kez tekrar edin. Aspiratör içindeki havayı veya mukusu burun içine doğru püskürtmemeye dikkat edin. Puar şeklinde olan aspiratörleri ilk kullanımdan önce ve her kullanımdan sonra sabunlu suyla iyice yıkayıp bolca durulamak gerekir.
- Nefes ile çalışan aspiratörün kullanımı: Burun içine serum fizyolojik uyguladıktan sonra aspiratörün emici ucunu buruna yaklaştırıp diğer ucuyla nefesinizle aspire edin. Haznede biriken mukusu bir kenarda kağıt peçete üzerine üfleyip boşalttıktan sonra gerekirse 2-3 kez işlemi tekrarlayın. Her kullanımda filtreyi değiştirmeniz gerekir.
- Burnun tahriş olmasını, kanamasını engellemek için aspirasyonda zorlayıcı olmamak ve mümkün olduğunca nazik davranmaya dikkat etmelisiniz.
Burun spreyleri
Spreyler damlalara göre daha fazla basınç ile buruna sıvı püskürtür. Bazıları yenidoğan döneminden itibaren kullanım için uygun olsa da spreyler çoğunlukla 3 aydan büyük bebekler ve bazıları da 3 yaş üstü çocuklar için uygundur. Spreyin basınç ve içeriğinin bebeğiniz için uygun olduğunu kontrol edip kullanmalısınız. Serum fizyolojik içeren veya daha yüksek konsantrasyonda tuz içeren burun spreyleri de mevcuttur. Yüksek tuz içerenlerin yenidoğan bebeklerde fazla kullanımı tuz dengesini bozabilir. Deniz suyu içerenlerde burun mukozasını desteklediği düşünülen eser elementler (Bakır, Manganez, Sülfür, Çinko, Magnezyum, vb.) bulunabilir. İlaç içeren burun spreylerinin doktor tavsiyesi olmadan bebek ve çocuklarda kullanılmaması gerekir.
Burun temizleme esnasında bazen anneler çok hassas davransa da daha ilk denemede kanama olabiliyor, bunun nedeni nedir ve ne yapılmalı?
Bebeğinizin cildi gibi burun içini kaplayan mukoza tabakası da ince ve hassastır, ayrıca bol miktarda kılcal damar mevcuttur. Bu nedenle aspiratör ile temizlik yaparken kolayca tahriş olup az miktarda kanayabilir. Kanama kısa sürede kendiliğinde durur. Burun kanaması olduysa artık aspiratör ile temizlik yapmamak, günlük serum fizyolojik ile burnu nemlendirmek, kanama devam ederse doktora başvurmak gerekir. Devam eden kanamalar için doktorunuz burun nemlendirici krem önerebilir.
Burun tıkanıklığı için hangi durumlarda doktora başvurmak gerekir?
- Burun tıkanıklığı ile beraber bebeğinizde ateş, döküntü, gözlerde, alında, burun çevresinde şişlik varsa
- Burun tıkanıklığı iki haftadan uzun sürerse
- Nefes almada güçlük varsa veya sık nefes alıyorsa
- Beslenmede belirgin zorluk veya emmesinde azalma olduysa
- Bebeğiniz çok huzursuz görünüyorsa doktora başvurmanız gerekir.
Burun tıkanıklığı olan çocuğun uykusu da sorunlu oluyor. Daha rahat bir uyku için neler yapılabilir?
Burun temizliği ve nemlendirmenin yanısıra oda nemlendiricisi kullanılabilir, kalöriferlerin üzerine su kabı veya büyük ıslak havlu yerleştirilebilir. Oda nemlendiricisi kullanıldığında içindeki sıvının her gün yenilenmesi ve nemlendirici haznenin her gün yıkanması gerekir. Ayrıca odanın düzenli olarak en az günde 2 kez havalandırılması, parfüm, deterjan kokusu ve sigara dumanından bebeğin uzak tutulması önerilir.
DR. HİLDA ÇERÇİ ÖZKAN
Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı