Kıdem tazminatı, işçinin çeşitli sebeplerle işinden ayrılırken iş veren tarafından 4857 sayılı İş Kanunu ile işçiye ödemek zorunda olduğu bir tazminat şeklidir. İşçinin kıdem tazminatını hak edebilmesi için aynı iş yerinde, aynı işveren ile en az 1 yıl çalışmış olması ve kanunda belirtilen sebeplerle işten ayrılmış olması gerekmektedir. Kendi isteği ile işten ayrılan kişilere tazminat ödenmez. Ancak kıdem tazminatı sayesinde
işçinin gelir ve iş güvenliği sağlanmış olur. Böylelikle sebepsiz işten çıkarılmaların ve doğacak olumsuzlukların önüne geçmiş oluruz. Kıdem tazminatı işçinin vermiş olduğu hizmeti dolayısı ile işten ayrılırken yıpranması karşılığı aldığı yıpranma payı olarak da düşünülebilir.
İşçi kıdem tazminatı, 3 gerekçe ile ortaya çıkar.
- İşçi, haklı sebeple iş akdini feshederse,
- İşveren, haksız bir sebeple iş akdini feshederse,
- İşçinin 4857 sayılı İş Kanunun da belirtilen sebeplerle istifa etmesidir.
İşçinin istifa edip kıdem tazminatı alabileceği haller de ise;
- Erkek İşçinin, askerlik şube işlemleri sonrası işverene yazılı olarak başvurması,
- Kadın işçinin, evlendiği gün itibari ile 1 yıl içinde yazılı başvuru yapması,
- 4857 sayılı İş Kanununda belirtilen emeklilik şartlarına haiz işçi, işverene başvurarak kıdem tazminatından yararlanabilinir. İlgili kuruma emeklilik için toptan ödeme ya da maaş bağlanması için müracaat etmiş olması (1475 sayılı İş Kanununun 14. maddesi gereğince) da ayrıca kıdem tazminatına hak kazandırıcı sebepler arasındadır. Emeklilik için gereken, (08.09.1999 tarihinden sonra işe girenler için geçerli olan kuraldır.) İşçi en az 7000 prim gün sayısı, yıllık sigortalılık ve 4500 prim gün sayısı şartını yerine getirerek erkeklerde 60 yaşını kadınlarda ise 58 yaşını doldurmuş olmalıdır.
- 4857 sayılı İş Kanununda belirtilen emeklilik şartlarından diğeri olan 15 yıl ve 3600 gün çalışmış olarak (08.09.1999 tarihinden önce işe girenlerde geçerli olan bir durumdur), ilgili durumun SGK tarafından tespiti sonrası işverene yazılı başvurusu ile kıdem tazminatından yararlanılabilir. Kıdem tazminatını bu şartlar ile alan işçi yeniden çalışmaya başlayabilir ve 1 yıl çalışma sonrasında aynı emeklilik şartını öne sürerek SGK ya başvurusu sonrası yeniden kıdem tazminatına haiz olunabilinir. Ancak SGK kurumu bu yazıyı en fazla 2 kez vermektedir.
Ayrıca;
- İşçinin sağlık problemlerinin, işin yapılmasında süreklilik arz edecek şekilde engel durum oluşturması ve bunun resmi sağlık kuruluşlarınca belgelenmiş olması, yaşlılık, malullük aylığı (1475 Sayılı İş Kanunu gereğince) almak amacı ile başvurmuş olması,
- 4857 sayılı İş Kanunu 25/2 gereğince, işverenin iyi niyet ve ahlak kurallarına aykırı davranışları nedeni ile işçi tarafından feshi ile çalışma süresinin en az 1 yıl olması koşulu ile kıdem tazminatına hak kazanılır.
Yukarıdaki sebeplerle ve iş sözleşmesinden kaynaklı tazminata hak kazanan işçinin kıdem tazminatında zaman aşımı süresi 5 yıldır. Belirtilen süre içinde tazminat talebinde bulunulmaması hak düşürücü sebeptir. İş Kanunu, daha sonrasında dava açılmasına imkan vermemektedir.
İşçi; kıdem, ihbar, yıllık izin, tazminat, fazla mesai ve ücreti için, işveren de, alacak ve tazminat hakları için arabulucuya başvuru yapacaklardır. Arabulucuya gitmeden her iki tarafta İş Mahkemelerine başvuru yapamayacaklardır. Arabulucu; Adalet Bakanlığınca düzenlenen arabulucuların bulunduğu sicile kayıtlı gerçek kişilerdir.
Yalnız,
- İş kazası ve meslek hastalığından kaynaklı maddi ve manevi tazminat ve bunların tespiti, itirazı ve rücu davalarında arabulucuya başvuru şartı aranmamaktadır.
- İşçinin ölümü nedeni ile kıdem tazminatı mirasçılarına ödenmektedir.
- Spor kulübünde çalışan profesyonel sporcular 4857 sayılı İş Kanununa tabi olmadıklarından kıdem tazminatı talep edemezler.
- İş yeri devredilen işçi, devirden önce doğmuş olan hakları ve alacaklarından devreden ve devralan 2 yıl müteselsil sorumludur. Dolayısı ile işçiler devri gerekçe göstererek hizmet akdini feshedemezler.
Kıdem Tazminatı Nasıl Hesaplanır?
İşçinin son ay aldığı 30 günlük brüt ücret tutarı, çalıştığı yıl ile çarpılır. Çalışılan sürenin yıldan arta kalan ayları güne çevrilir ve alınan son brüt ücret 365 e bölünmek sureti ile günlük ücret bulunur. Bulunan rakam yıldan arta kalan günler ile çarpılarak çıkan rakam, kıdem tazminat yılı olarak bulunan tutarı ile toplanarak hesaplanır.
Yan taraftaki kıdem tazminatı hesaplama formunu doldurarak, kısa bir sürede alacağınız tazminatı hesaplayabilirsiniz.
Eğer sözleşmede ek olarak belirtilen ve süreklilik arz eden ikramiye, yemek-erzak yardımı, sosyal yardım zammı, yıllık izin harçlığı, konut yardımı, aile yardımı, eğitim-giyim
yardımları, sağlık ve sigorta yardımları, çocuk zammı, yakacak ve ulaşım - taşıt yardımları, devamlı ödenen primler, yıpranma tazminatı, mali sorumluluk tazminatı da ücrete eklenir.
Kıdem tazminatı, işveren tarafından peşin olarak ödenir, takside bağlanması mümkün değildir. Zamanında ödenmeyen kıdem tazminatı sebebi ile açılacak davalarda gecikme süresi için akdin feshedildiği tarih itibari ile bankalarda geçerli olan en yüksek mevduat faizinin ödenmesine hakim tarafından hükmedilir.
İşçinin kıdem tazminatı tavanı ise; 4A SGK tavanına göre, 01 Temmuz 2017 tarihinde belirlenen ve en yüksek devlet memuru olan başbakan müsteşarının 1 yıla karşılık gelen emekli ikramiyesi tutarı ile orantılıdır ve bu oran her yıl 2 kez değişmektedir.
Kıdem Tazminatı Tavanı Tablosu
Kıdem tazminatından Damga vergisi olan binde 7,59 oranı dışında vergi kesilmemektedir.
Kıdem tazminatı davaları oldukça karışıktır ve kanunda belirtilen haklarınıza sahip olabilmek için bir hukuk bürosu ile çalışmanızı önerir, Asal Hukuk Bürosu olarak tüm avukatlarımızla bu süreçte size her türlü yardımda bulunacağımızdan emin olabilirsiniz.